Treći čovek, Trtovac-Đanković
Zajednički umetnički rad umetnika Selmana Trtovca i Ranka Đankovića “Treći čovek”, inspirisan poznatom fotografijom Stevana Filipovića pred pogubljenje u Valjevu za vreme Drugog svetskog rata, biće predstavljen 7. oktobra na izložbi u Blok galeriji u Beogradu.
Reč je o radu koji se sastoji od tri elementa: skulpture, slike i projekcije slike, a povod za početak razmišljanja o njemu bila je Filipovićeva fotografija, snimljena neposredno pred pogubljenje 1942. godine.
Na njoj se može videti kako se taj čovek herojski suočava sa smrću, kao i njegova pobeda nad strahom i spremnost da umre za ideju u koju veruje i za koju se borio.
Prema navodima Trtovca i Đankovića u pratećem tekstu izložbe, ta fotografija je ostavila veoma jak utisak na obojicu - bili su šokirani, potreseni i, u prenesenom smislu reči, pomereni tim prizorom. To je bila inicijalna kapisla za razmišljanje, za mnoge debate, razgovore i planove.
Sam rad “Treći čovek”, koji je na kraju materijalizovan, udaljio se od početnog predloška toliko daleko da je fotografija ostala samo daleki ođek.
Jedina sličnost sa fotografijom, u formalnom smislu, jeste položaj figure koja stoji uzdignutih ruku i stisnutih pesnica. Ideološki predznak fotografije, prema navodima umetnika, nije bio suštinski bitan za sam proces umetničkog mišljenja, niti je u fokusu pitanje interpretacije istorije, ni pitanje herojstva, već se umetničko mišljenje prouzrokovano fotografijom odnosi na vrednosni sistem, kolektivno sećanje, pitanje vizije, ideje, pitanje straha i smrti.
U procesu rada oba umetnika, inače veoma različita, najpre su se suočila sa problemom artikulacije zajedničkog likovnog jezika.
Skulptura je, prema njihovim rečima, morala biti “jednostavna” na prvi pogled, morala je biti harmonična i logična.
Zato su najpre tražili sličnosti i zajedniče elemente u pojedinačnim umetničkim pozicijama. Ti elementi su okosnica vizuelnog identiteta skulpture. Idejni deo, unutrašnji prostor, predstavljao je za autore pitanje uključivanja “trećeg”.
Prema rečima Trtovca i Đankovića, dualistički princip koji ne prihvata mogućnost postojanja trećeg u realizaciji tog umetničkog rada bio je isključen. Princip trećeg za ovaj umetnički rad je imperativ.
“Lična memorija je ispisana kao pojmovnik sećanja predstavnika dve generacije. Sećanja su lična, ali su pojmovi univerzalni. Svako može imati takva sećanja. Skoro da se može reći da je u pitanju isečak kolektivnog sećanja! “, naveli su umetnici.
“Treći čovek” je realni otisak, realna fizionomija tela umetnika odlivena u poliesteru. Odlivak polovine jednog i polovine drugog tela, po vertikalnoj osi, čine telo trećeg čoveka. Svi elementi skulpture su “našrafljeni” na metalnu konstrukciju tako da cela skulptura ima karakter arheološke iskopine.
Po unutrašnjoj površini skulpture sitnim slovima su ispisani pojmovi, sećanja svakog od umetnika od najranije mladosti do trenutka nastajanja skulpture. Svaki kvadratni centimetar unutrašnje površine je pokriven tekstom sećanja.
Video nadzor, kamera, pozicionirana u zoni glave, snima unutrašnji prostor skulpture, prenosi video signal do projektora, koji tu sliku projektuje na slikarsko platno. Slikarsko platno i projekcija unutrašnjosti skulpture čine elemente jedne mentalne slike.
Selman Trtovac, rođen 1970. u Zadru, od 1990. do 1993. studirao je slikarstvo na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, a u martu 1993. prešao je na Kunstakademie u Diseldorfu, u klasu profesora Klausa Rinkea, gde je 1997. proglašen za majstora, a 2000. je završio studije. Iste godine se vratio u Beograd. Član je ULUS-a od 2002. godine, a od 2003. je i član Internacionalnog umetničkog gremijuma (IKG-a). Doktorske studije vajarstva na FLU u Beogradu započeo je 2008. godine (mentor prof. Veljko Lalić).
Među njegovim samostalnim izložbama su: “State of Mind” (Galerija ULUS-a, Beograd, 2010), “Dijalektika” (sa Radošem Antonijevićem, Magacin u Kraljevića marka, Beograd, 2009), “Ruka umjetnika - Crna ruka/Ruka ubice” (sa Ilijom Šoškićem, Gelerija Arte, Beograd, 2009), “Ex nihilo nihil fit” (Magacin u Kraljevića Marka 8, Beograd, 2008), “...što traže ekstremnosti da bi znali gde je sredina!” (Galerija savremene umetnosti u Smederevu, 2007), “Omnibus, Rekapitulacija” (Galerija SKC-a, Beograd, 2001), “Future” (crteži, skulpture i objekti, galerija Kulturgut, Gelzenkirhen, 1994), “Vatreni cvetovi” (Galerija SKC-a, Beograd, 1993), “Stalaktiti - Stalagmiti” (objekti, Galerija SKC-a, Beograd, 1992) i “Prostorna pukotina” (instalacija, Galerija SKC-a, Beograd, 1991).
Ranko Đanković, rođen 1978. godine u Osjeku, studirao je od 2004. do 2009. na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu (odsek vajarstvo, klasa prof. Veljka Lalića). Živi i radi u Beogradu. Nagrađen je 2009. sa MMC Led art (Art klinika) poveljom i plaketom “Ilija Kolarević, vajar” FLU.
Samostalnu izložbu “Ran of to Drag in Art” imao je u Univerzitetskoj biblioteci “Svetozar Marković” u Beogradu 2010.
Izlagao je na mnogim grupnim izložbama, među kojima su “Perspektive 8” (Galerija FLU, Beograd, 2010, Novi Sad, 2009), “Propozicija/Refleksija” (Umetnički centar UBSM, 2009), festival Raskršće (Valjevo - Beograd, 2009), “Studenti u GSU” (Smederevo, 2009), Izložba radova nagrađenih studenata za školsku 2007/2008. (Galerija FLU, Beograd, 2008), “Umetnost u Goethe-Institutu, izložba crteža studenata FLU, Beograd, 2008), “Real Presence” (Magacin u Kraljevića Marka, 2007), “Portret kroz vreme, Narodni univerzitet “Braća Stamenković, Beograd, 1999), Izložba crteža i skulptura malog formata studenata FLU Beograd (Galerija Doma omladine Beograd, 2006, 2007, 2008).
Izložba Trtovca i Đankovića u Blok galeriji biće otvorena do 19. oktobra.
(SEEcult.org)
